Grappen voor de schutters – Mazen Maarouf
Hoe beleeft een kind situaties vol geweld, pijn en onheil? In deze bundel kantelen de perspectieven en zien we hoe de harde omstandigheden in een vluchtelingenkamp en in oorlogstijd worden ervaren door personages die hier ongewild in verzeild raken. Ironie, absurdisme en zwarte humor voeren de boventoon. De verhalen zijn vervreemdend maar licht en spreken ons daardoor op een nieuwe manier aan.
Mazen Maarouf groeide op in een Palestijns vluchtelingenkamp in Libanon en maakte daar ook de Libanese burgeroorlog mee. In zijn verhalen verwerkt hij deze ervaringen op een heel eigen, originele manier.
- Besproken op 31 maart – klik hier voor het verslag en klik hier voor de podcast.
In search of Fatima – Ghada Karmi
De zoektocht naar het kindermeisje Fatima vormt de rode draad van deze autobiografie. In 1939 woont de familie Karmi in de nieuwe wijk Katamom in Jeruzalem, net buiten de Oude Stad. Daar wordt Ghada geboren. Als zij in 1948 moeten vluchten, kan Fatima niet mee.
Op een gedetailleerde en meeslepende manier vertelt Ghada over haar jeugd in Jeruzalem en hoe het haar familie vergaat na de noodgedwongen vlucht naar Engeland. We krijgen veel inzicht in het leven van de eerste generatie vluchtelingen, hun pogingen in Engeland te ‘integreren’ en hun blijvende band met Palestina. Ghada Karmi raakte betrokken bij de Palestijnse bevrijdingsstrijd en vertelt openhartig over haar ervaringen van hoop en teleurstelling. De zoektocht naar Fatima wordt daardoor tegelijk reëel en symbolisch.
Inmiddels behoort Ghada Karmi tot de steeds kleiner wordende groep Palestijnen in diaspora die zich het leven voor 1948 nog kan herinneren.
- Besproken op 24 mei – klik hier voor het verslag en klik hier voor de podcast.
The beauty of your face – Sahar Mustafah
In deze roman maken we kennis met Afaf, dochter van Palestijnse migranten die wonen in Chicago. Samen met andere Arabische migranten bouwen zij een bestaan op in de Verenigde Staten en trotseren de toenemende discriminatie. Afaf zet zich in om een meisjesschool voor moslima’s te openen en wordt later directeur van deze school. In het boek worden scenes op de school afgewisseld met herinneringen aan haar jeugd en haar familie. Haar ouders blijven worstelen met de wens terug te keren naar Palestina. Afaf, als vertegenwoordiger van de volgende generatie, vindt haar weg door een hernieuwde oriëntatie op de islam.
Sahar Mustafah geeft een inkijkje in het leven van Arabische vrouwen in de Verenigde Staten en laat zien hoe toenemende moslimhaat hun identiteitsvorming beïnvloedt. Deze roman kwam uit in 2020 en is geprezen vanwege de empathische beschrijvingen van binnenuit.
- Besproken op 30 juni – klik hier voor het verslag en klik hier voor de podcast.
Brieven in de nacht – Hoda Barakat
Hoda Barakat laat het genre briefroman herleven in deze bundel uit 2017. We lezen een keten van brieven van eenzame personages. Elke brief is een aanleiding voor een volgende. De brieven worden nooit verstuurd maar functioneren als een soort confessie en reflectie op het huidige leven. Daarnaast bevatten ze herinneringen aan vervlogen tijden. Alle schrijvers zijn op drift, ze hebben hun thuisland gedwongen verlaten en zijn in veel gevallen aan lager wal geraakt. Ze hebben getracht een nieuw leven op te bouwen maar dat is lang niet altijd gelukt. Ze zijn vreemdelingen gebleven.
De toon van de brieven is dan ook overwegend bitter en mistroostig en laat goed zien met welke eenzaamheid, ontheemding en vervreemding ballingen te maken kunnen hebben.
Hoda Barakat werd geboren in Beiroet en woont en werkt sinds 1989 in Parijs.
- Besproken op 8 september – klik hier voor het verslag en klik hier voor de podcast.
Weg van Damascus – Ghayath Almadhoun
De eeuwenoude stad Damascus, geboorteplaats van Almadhoun en toneel van oorlog en geweld, is een van de hoofdpersonages in deze bundel. De dichter heeft de stad verlaten maar de beelden in zijn hoofd zijn meer aanwezig dan ooit. Zoals alle ballingen worstelt hij met de vraag: weggaan of blijven. De poëzie van Almadhoun is licht, ondanks de zware thema’s, zijn beelden zijn verrassend en ontregelend. Hij onderzoekt het belang van poëzie in tijden van verwoesting en ontheemding en weet intimiteit en dagelijks leven te verbinden met grote wereldgebeurtenissen. In zijn gedichten verwerkt hij zijn Palestijnse roots en zijn Syrische identiteit.
Ghayath Almadhoun groeide op in het vluchtelingenkamp Yarmouk als tweede generatie Palestijnse vluchteling. In 2008 vluchtte hij naar Zweden waar hij nog steeds woont en werkt.
- Besproken op 27 oktober – klik hier voor het verslag.
The book of collateral damage – Sinan Antoon
Drie verhalen lopen door elkaar in deze indrukwekkende roman. Er is de hoofdpersoon / verteller, een vluchteling uit Bagdad die in de VS een nieuw leven en loopbaan probeert op te bouwen; er is een in zichzelf gekeerde boekverkoper die een index heeft gemaakt van alles wat er in de eerste minuten van de inval in Irak verwoest is; en er zijn de vele stemmen uit die index: vogels, tapijten, muren, bomen, manuscripten, kleitabletten, kledingstukken, gebruiksvoorwerpen – ze vertellen hun verhaal tot het moment dat ze als ‘collateral damage’ in rook en vuur opgingen.
Meestal wordt de geschiedenis verteld door de overwinnaars, maar in deze roman draait Sinan Antoon het perspectief radicaal om en geeft taal en stem aan de andere kant. Hij laat op indringende wijze zien hoe het weefsel van de Irakese samenleving uiteen werd gescheurd door geweld van buitenaf. Tegelijkertijd weet hij bij de lezer het verdriet om zoveel verlies samen te laten gaan met een diep besef van de (her)scheppingskracht die mensen hebben.
Sinan Antoon is geboren in Bagdad en vluchtte in 1991 naar de VS, waar hij inmiddels doceert aan de New York University. Ook werkt hij als vertaler en tijdschriftredacteur.
- Besproken op 1 december – klik hier voor het verslag en (podcast volgt).